Tentoonstelling Queer Utrecht Stories

Tentoonstellling over de Utrechtse lhbtqia+-geschiedenis in het Volksbuurtmuseum

Utrechtenaar
De geschiedenis van homoseksuele mannen is zo sterk verweven met de stad Utrecht dat zij eeuwenlang de bijnaam “Utrechtenaren” kregen. Toch is de queer historie van Utrecht nog niet erg bekend. Hoe leefden mensen die niet binnen de heersende normen voor seksualiteit en gender pasten? Hoe vochten zij tegen wettelijke en maatschappelijke discriminatie? De tentoonstelling Queer Utrecht Stories neemt bezoekers mee op een reis door vier eeuwen Utrechtse queer geschiedenis.

Vier eeuwen geschiedenis
Elke tijd heeft zijn eigen normen en ideeën over gender en seksualiteit. Er zijn altijd mensen geweest die buiten die kaders vielen. In de 17e eeuw vervolgden rechtbanken heksen, en in de 18e eeuw waren sodomieten het doelwit. Tijdens de sodomietenprocessen werd “Utrechtenaar” niet alleen een term voor een inwoner van de stad, maar ook een scheldwoord voor homoseksuele mannen. Hoewel homoseksualiteit in de 19e eeuw uit het strafrecht werd geschrapt, gingen de maatschappelijke vervolgingen onverminderd door.

20ste eeuw
In de vorige eeuw werd homoseksualiteit opnieuw strafbaar gesteld, wat leidde tot verzet. In de tweede helft van de 20e eeuw ontstonden de eerste zelforganisaties die zich actief inzetten voor de acceptatie van homoseksualiteit. Vooral in de laatste drie decennia van de eeuw voerden zij openlijk strijd tegen discriminatie.

21ste eeuw
In deze eeuw vieren we diversiteit binnen de lhbtqi+-gemeenschap, maar helaas neemt het draagvlak daarvoor de laatste jaren weer af. Toch ontstond er tijdens de coronapandemie een hoopvol initiatief: Thirty030, stadsambassadeurs van Utrecht (jonge Utrechters die verbinding zoeken en bijdragen aan de stad), lanceerden een campagne om van “Utrechtenaar” opnieuw een geuzennaam te maken. Hun leus:

“Flikker op met dat onderscheid, want we zijn toch allemaal Utrechtenaren.”

Fragmenten en portretten
De tentoonstelling belicht uiteenlopende fragmenten uit de Utrechtse queer geschiedenis. Zo zijn er verhalen over 18e-eeuwse lolhuizen (gelegenheden waar mannen elkaar ontmoetten) en informatie over 20e-eeuwse queer organisaties, zoals de belangenorganisatie COC, jongerenorganisatie PANN en de feministische boekhandel De Heksenketel.

Deze historische fragmenten worden afgewisseld met inspirerende portretten van bekende en minder bekende ‘Utrechtenaren’. Onder hen:

• Petronella Moens, schrijfster en vroege pleitbezorger van vrouwenrechten;
• Hubert Schouten, de eerste Utrechtse activist en predikant;
• Marie Anne Tellegen, verzetsheld tijdens de Tweede Wereldoorlog;
• Dirkje Kuik, transgender persoon en veelzijdig kunstenares;
• Wim Sonneveld, cabaretier, zanger en acteur met nationale en internationale bekendheid;
• Jeffrey Wammes, topsporter en openlijk homoseksuele turnkampioen;
• Claudia de Breij, cabaretière, schrijfster en presentatrice, icoon in de hedendaagse media.

De mix van historische momenten en persoonlijke verhalen biedt bezoekers een veelzijdig perspectief op de rijke en diverse queer geschiedenis van Utrecht.

De expo is in het Volksbuurtmuseum. De entreeprijzen vind je op de site van dit museum: € 7,50 volwassenen, € 3 kinderen, gratis voor kleintjes, U-pas en museumkaart.